ដោយ: គង់ លាងហួរ
ភ្នំពេញ: សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិនបាន និងកំពុងកំពុងជួបការលំបាកយ៉ាងខ្លាំង ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដែលការណ៍នេះ បានបង្កឱ្យមានក្តីព្រួយបារម្ភ ជាទូទៅសម្រាប់កម្ពុជា ដែលជាប្រទេសពឹងផ្អែកខ្លាំងទៅលើចិន មិនថាវិស័យពាណិជ្ជកម្ម ឬការវិនិយោគ។
ការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចចិន ពុំមែនជារឿងធម្មតាឡើយ ខណៈចិនគឺជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចលេខ២ របស់ពិភពលោក ដែលប្រទេសជាច្រើននៅលើពិភពលោក មានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយ។ ដូច្នេះការថយចុះកំណើនសេដ្ឋកិច្ចចិន ច្បាស់ជាមានផលប៉ះពាល់ទៅលើប្រទេសផ្សេងជាក់ជាមិនខាន។
សេដ្ឋកិច្ចចិនបានរងគ្រោះខ្លាំង ដោយសារជំងឺកូវីដ-១៩ ជាពិសេស គោលនយោបាយសូន្យកូវីដរបស់រដ្ឋាភិបាល ភាពតានតឹងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ការដាំក្បាលចុះនៃទីផ្សារអចលនទ្រព្យ បំណុលរបស់រដ្ឋបាលមូលដ្ឋាន ការនាំចេញ និងទំនុកចិត្តថយចុះ ភាពអត់ការងារធ្វើកើនឡើង និងកំណើនមនុស្សចាស់ជរាជាដើម។ល។
ជាមួយគ្នានេះ គេបានលើកឡើងជាសំណួរមួយថា “តើការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិន នឹងអាចជះផលប៉ះពាល់យ៉ាងដូចម្តេច និងកម្រិតណាមកលើសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា”?។
ឆ្លើយតបចំពោះសំណួរនេះ អ្នកជំនាញក្នុងស្រុក បានច្រានចោលការអះអាង របស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយលោកខាងលិចធំៗ និងអ្នកវិភាគមួយចំនួន ដោយបញ្ជាក់ថា ទីក្រុងប៉េកាំង កំពុងជួបប្រទះបញ្ហាប្រឈមបណ្តោះអាសន្នមួយចំនួន ដែលអាចយកឈ្នះបាន តាមរយៈការដាក់ចេញយន្តការគោលនយោបាយសមស្រប។
ទន្ទឹមនឹងនេះ អ្នកជំនាញក្នុងស្រុក ក៏បានយល់ឃើញដែរថា សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា នឹងជួបប្រទះបញ្ហាប្រឈមខ្លះ ជាពិសេសនៅក្នុងវិស័យអចលនទ្រព្យ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក្តី អ្នកជំនាញមានជំនឿថា “ការធ្វើពិពិធកម្មលើសេដ្ឋកិច្ច ការនាំចេញ និងការវិនិយោគរបស់រដ្ឋាភិបាលថ្មីនឹងជួយជំរុញកំណើន និងការអភិវឌ្ឍន៍របស់កម្ពុជា”។
លោក ឡោ វិចិត្រ អនុប្រធានសមាគមពាណិជ្ជកម្មចិន-កម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ឱ្យដឹងថា ប្រទេសចិននឹងបន្តជំរុញម៉ាស៊ីនកំណើនសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក រួមជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេស ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំៗផ្សេងទៀតនាថ្ងៃខាងមុខ។
លោកបានបន្តថា “ការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិនបានបង្កឱ្យមានការជជែកវែកញែក ក្នុងចំណោមអ្នកបង្កើតគោលនយោបាយក្នុងតំបន់ អំពីរបៀបដោះស្រាយ ឱ្យបានកាន់តែប្រសើរឡើង ដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ មកលើទីផ្សារប្រទេសពួកគេ”។
លោក ឡោ វិចិត្រ គូសបញ្ជាក់ថា អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយក្នុងតំបន់មិនអាចព្យាករ ឬដឹងជាមុនអំពីវិធានការជាក់ស្តែង ឬឧបករណ៍ហិរញ្ញវត្ថុរបស់ប្រទេសចិន ដែលនឹងត្រូវដាក់ឱ្យដំណើរការ ដើម្បីស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញនោះទេ។
លោកបានអះអាងថា “បញ្ហាប្រឈមគឺធ្វើយ៉ាងណា ដើម្បីធានាឱ្យសេដ្ឋកិច្ច អាចធ្លាក់ចុះប្រកបដោយភាពរលូន បន្ទាប់ពីសម្រេចបានកំណើនយ៉ាងខ្លាំង”។ លោកបន្ថែមថា “មានវិធានការជាច្រើន ដែលអាចត្រូវបានដាក់ឱ្យអនុវត្តន៍ ដើម្បីលើកទឹកចិត្តដល់ការប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុក តាមរយៈការផ្តល់នូវការលើកទឹកចិត្តពន្ធបន្ថែម និងការផ្អាកយកពន្ធ សម្រាប់ការវិនិយោគក្នុងប្រទេសចិន ដើម្បីលើកទឹកចិត្តឱ្យក្រុមហ៊ុនក្នុងស្រុកធ្វើការពង្រីកខ្លួន”។
លោកឡោ វិចិត្រ បានចង្អុលបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលចិនអាចបោះជំហានឈានមុខគេ ឆ្ពោះទៅរកការបង្កើនការនាំចេញ ដោយបញ្ជូនតំណាងពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួន ទៅចរចាជាមួយតួអង្គទីផ្សារក្នុងតំបន់ជាមួយនឹងការចុះអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នា ដែលគ្របដណ្តប់លើកូតានៃការផ្លាស់ប្តូរទំនិញ និងសេវាកម្មទៅវិញទៅមកជាមួយប្រទេសនីមួយៗក្នុងតំបន់។
លោកបន្ថែមថា “របៀបដែលប្រទេសចិន នឹងដោះស្រាយតម្រូវការទីផ្សារក្នុងស្រុករបស់ខ្លួន គឺជាអ្វីដែលយើងគួរព្រួយបារម្ភ ជាជាងការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសចិន”។
លោក ឡោ វិចិត្រ លើកឡើងថា យើងបានសង្កេតឃើញច្រើនដងហើយ ដែលប្រទេសចិនបានរះត្រដែតឡើង លើសពីការរំពឹងទុក ចាប់តាំងពីការបើកសេដ្ឋកិច្ច របស់ខ្លួននៅឆ្នាំ១៩៧៨ និងការធ្វើសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនបន្ថែម ទៅក្នុងខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ពិភពលោក និងទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ តាមរយៈការចូលជាសមាជិករបស់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ២០០១។
លោក ឡោ វិចិត្រ បានសង្កត់ធ្ងន់ថា “ការដួលរលំនៃរឿងសេដ្ឋកិច្ចចិន គ្រាន់តែជាការប្រឌិតតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះ ដែលបង្កើតឡើងដោយអ្នកដែលមិនមានការយល់ដឹង អំពីសមត្ថភាពបង្កើតគោលនយោបាយរបស់ទីក្រុងប៉េកាំង”។លោកបន្តថា “ការធ្លាក់ចុះបណ្ដោះអាសន្ននេះ នឹងជះផលប៉ះពាល់តិចតួចប៉ុណ្ណោះ ដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ខណៈគោលដៅនាំចេញលេខ១របស់កម្ពុជា គឺសហរដ្ឋអាមេរិក មិនមែនចិនទេ”។ កម្ពុជាកំពុងស្វែងរកទីផ្សារថ្មីៗ និងកំពុងចាប់ផ្តើមងាកចេញពីវិស័យឧស្សាហកម្ម ដែលប្រើកម្លាំងពលកម្ម ទៅជាឧស្សាហកម្មដែលមានតម្លៃខ្ពស់។
លោក ឡោ វិចិត្របានបញ្ជាក់បន្ថែមថា ទំនាក់ទំនងទ្វេរភាគីរវាងកម្ពុជា និងចិនកំពុងឈានឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់ថ្មី ខណៈថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសទាំង២ បានប្តេជ្ញាអនុវត្តគំនិតផ្តួចផ្តើមថ្មី ដូចជាច្រករបៀងអង្ករត្រីកម្ពុជា-ចិន និងច្រករបៀងឧស្សាហកម្មកម្ពុជា-ចិន ហើយប្រទេសចិន នឹងបន្តជំរុញការវិនិយោគផ្ទាល់ ពីបរទេសចូលមកកម្ពុជា ដែលជាផ្នែកមួយនៃគំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវ៉ាត់ និងផ្លូវ (BRI) ”។
ជាមួយគ្នានេះ លោក Aaditya Mattoo ប្រធានសេដ្ឋវិទូប្រចាំតំបន់អាស៊ីបូព៌ា និងអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិករបស់ធនាគារពិភពលោក បានលើកឡើងថា “វាច្បាស់ណាស់ថា កម្ពុជានឹងរងផលប៉ះពាល់ ប៉ុន្តែយើងត្រូវយល់ថា ប្រទេសចិនគឺជាប្រទេសពាណិជ្ជកម្មលេខ១ សម្រាប់ប្រទេសជាច្រើននៅក្នុងតំបន់ និងអន្តរជាតិ។
លោកបន្តថា “កម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងពហុ សមាសភាគជាមួយប្រទេសចិន។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី ផលប៉ះពាល់ពាណិជ្ជកម្ម ដែលបានឆ្លុះបញ្ចាំង នៅក្នុងផលទុនជាតិសរុបរបស់កម្ពុជា(GDP) គឺមានត្រឹមតែ៤ភាគរយប៉ុណ្ណោះ”។ លោកមានសុទិដ្ឋិនិយមថា អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយចិន នឹងធ្វើការសម្រេចចិត្តសមស្រប ដែលនឹងជំរុញការចំណាយក្នុងស្រុក និងយកឈ្នះលើបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន រួមទាំងវិបត្តិអចលនទ្រព្យផងដែរ។
ក្រុមអ្នកជំនាញយល់ឃើញថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីកម្ពុជា-ចិន (CCFTA) និងកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយក្នុងតំបន់ (RCEP) បានជួយជំរុញទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងចិន ឱ្យឈានឡើងដល់កម្រិតមួយដ៏ធំ។
លោក រាជ រ៉ា រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម បានបញ្ជាក់ថា ពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងចិន នឹងកើនដល់ទំហំទឹកប្រាក់ជាង១២ពាន់លានដុល្លារ នៅចុងឆ្នាំនេះ ហើយភាគីទាំងពីរកំពុងខិតខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីសម្រេចបាននូវគោលដៅប្រចាំឆ្នាំមួយនេះ។
បើក្រឡេកមកមើលកត្តាទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រវិញ កម្ពុជាមានទីតាំងអំណោយផល ស្ថិតនៅលើដងទន្លេមេគង្គ ភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសឡាវ និងរវាងប្រទេសថៃ និងប្រទេសវៀតណាម នៅលើឈូងសមុទ្រថៃ ដែលបានធ្វើឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌល ដ៏សំខាន់សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្ម និងការតភ្ជាប់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
ជាមួយគ្នានេះ ការវិនិយោគរបស់ប្រទេសចិន បានជំរុញឱ្យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅកម្ពុជា មានការផ្លាស់ប្តូរ និងការអភិវឌ្ឍន៍យ៉ាងខ្លាំងគួរឱ្យកត់សម្គាល់។
ជាក់ស្តែង ផ្លូវល្បឿនលឿនថ្មី ផ្លូវរថភ្លើង កំពង់ផែសមុទ្រ និងអាកាសយានដ្ឋាន ត្រូវបានសាងសង់ឡើង។ រីឯផ្លូវចាស់ៗត្រូវបានជួសជុលកែលម្អ ដែលសម្រួលដល់ការដឹកជញ្ជូនទំនិញ និងការធ្វើដំណើររបស់ប្រជាជនប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។
ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទាំងនេះ ត្រូវបានតភ្ជាប់ទៅកាន់តំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរី (FTZs) និងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស (SEZs) ដែលបានធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងបន្ថែមទៀត នូវការតភ្ជាប់ក្នុងតំបន់ សម្រួលដល់ពាណិជ្ជកម្ម និងការទាក់ទាញការវិនិយោគពីបរទេស ព្រមទាំងជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងបង្កើតឱកាសការងារសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជាផងដែរ។
ការវិនិយោគនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្រោមក្របខណ្ឌខ្សែក្រវ៉ាត់ និងផ្លូវ ក៏បានជំរុញដល់វិស័យសំណង់ និងអចលនវត្ថុ ដែលនាំទៅដល់ការអភិវឌ្ឍន៍លំនៅដ្ឋាន និងអចលនទ្រព្យបែបទំនើបនៅទូទាំងប្រទេស។
ក្នុងចំណោមភ្ញៀវទេសចរ៥,៤៣លាននាក់ ដែលបានមកកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំមុន មានជិត១០ភាគរយមកពីប្រទេសចិន។ ជនជាតិចិនគឺជាប្រភពភ្ញៀវទេសចរច្រើនជាងគេទី៣ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ខណៈដែលជនជាតិវៀតណាម និងថៃកាន់កាប់តំណែងទីមួយ និងទីពីរ។ ទន្ទឹមនឹងវិស័យអចលនទ្រព្យ វិស័យទេសចរណ៍គឺជាផ្នែកមួយទៀត ដែលអាចរងផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ប្រសិនបើប្រទេសចិនធ្លាក់ចូលទៅក្នុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ឬការធ្លាក់ចុះសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ។
កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣កន្លងទៅ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា និងធនាគារកណ្តាលចិន បានចុះ MoU ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ ដើម្បីត្រួសត្រាយឱ្យមានការបង្កើតប្រព័ន្ធទូទាត់ឆ្លងដែន រវាងប្រទេសទាំង២។ យោងតាមសេចក្ដីជូនដំណឹង របស់ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាបានឱ្យដឹងថា អនុស្សរណៈយោគយល់ចំនួន២នោះរួមមាន ដូចជា ទី១កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនវានុវត្តន៍ហិរញ្ញវត្ថុ និងប្រព័ន្ធទូទាត់សងប្រាក់ និងទី២ ការបង្កើតកិច្ចសម្របសម្រួល ក្នុងការទូទាត់និងផាត់ទាត់នៅកម្ពុជា។
គំនិតផ្តួចផ្តើមទាំងអស់នេះ មានគោលបំណងជំរុញឱ្យភ្ញៀវទេសចរចិនចូលមកទស្សនាកម្ពុជា ព្រមទាំងមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ក្នុងការជំរុញការហោះហើរត្រង់ រវាងទីក្រុងរបស់ប្រទេសចិនបន្ថែមទៀត ជាមួយរាជធានីភ្នំពេញ និងខេត្តសៀមរាប។
អ្នកជំនាញបានអះអាងថា វិស័យអចលនទ្រព្យ គឺជាផ្នែកមួយដែលទាមទារឲ្យការយកចិត្តទុកដាក់ជាពិសេស ប្រសិនបើសេដ្ឋកិច្ចចិនធ្លាក់ចូលក្នុងវិបត្តិ។
លោក Paul Adair មកពីក្រុមហ៊ុនហិរញ្ញវត្ថុ និងគ្រប់គ្រងឈានមុខគេមួយ ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងភ្នំពេញ បានលើកឡើងថា គ្មាននរណាម្នាក់ អាចបដិសេធការពិតដែលថា ការរីកចម្រើននៃវិស័យអចលនទ្រព្យរបស់កម្ពុជា ក្នុងយុគសម័យមុនជំងឺរាតត្បាត ត្រូវបានជំរុញដោយការវិនិយោគរបស់ចិន។
លោកបន្តថា “គិតត្រឹមពេលនេះ ការវិនិយោគរបស់ចិនក្នុងវិស័យអចលនទ្រព្យ មានការធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង។ ប៉ុន្តែវាពុំមែនមានន័យថា ទីផ្សារអចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជា នឹងដួលរលំជាដាច់ខាត ប្រសិនបើមិនមានកំណើននៃការវិនិយោគរបស់ចិននោះទេ”។
លោកបន្ថែមថា កម្ពុជាអាចមានដំណោះស្រាយដ៏ឈ្លាសវៃ តែត្រូវចំណាយពេលខ្លះ ដើម្បីអនុវត្តន៍។ ឥឡូវនេះ យើងអាចឃើញរដ្ឋាភិបាលរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រថ្មី ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិ ដែលបណ្តាលមកពីគម្រោងជាប់គាំង ក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ។លោកបន្តថា “ប្រសិនបើមានការដាក់ចេញ យុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់គ្រាន់នោះ ខ្ញុំគិតថា បញ្ហានេះអាចត្រូវបាន ដោះស្រាយចេញជាបណ្តើរៗ”។
ចំណែកលោក ប៊ួយ សុវណ្ណរ៉ា នាយករងនៃក្រុមហ៊ុន Pointer ដែលជាក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យ ដ៏លេចធ្លោមួយនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ បានមានប្រសាសន៍ឱ្យដឹងថា វិបត្តិអាចត្រូវបានយកឈ្នះ ដោយការនាំយកអ្នកវិនិយោគមកពីប្រទេសជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង វៀតណាម បណ្តាប្រទេសអាស៊ាន និងតំបន់អឺរ៉ុបផ្សេងទៀត។
រាប់ចាប់ពីវិស័យទេសចរណ៍ រហូតដល់ការនាំចេញកសិផល និងការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស វាជាការពិតដែលបង្ហាញថា សេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា ពឹងផ្អែកៀលើប្រទេសចិនយ៉ាងខ្លាំង។ប៉ុន្តែសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា មានចំណុចពិសេសខ្លាំងផ្ទាល់ខ្លួន ដោយផ្តោតលើការធ្វើពិពិធកម្ម លើគ្រប់ទិដ្ឋភាពដែលអាចធ្វើទៅបាន ហើយកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងនេះ ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងផ្តល់លទ្ធផលវិជ្ជមាន។
មន្ត្រីមួយរូបមកពីក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC) បានលើកឡើងថា ការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចចិន ក៏អាចជាប្រយោជន៍ដល់កម្ពុជាផងដែរ។ មន្ត្រីរូបនោះបន្តថា “បច្ចុប្បន្នសេដ្ឋកិច្ចចិនកំពុងវិវឌ្ឍ និងឈានចូលដំណាក់កាលថ្មី ដោយផ្តោតលើបច្ចេកវិទ្យាAI ឧស្សាហកម្មកកើតឡើងវិញ និងផ្នែកឧស្សាហកម្មបច្ចេកវិទ្យាជាន់ខ្ពស់”។
មន្ត្រីCDCបានបញ្ជាក់ថា “ដំណើរការវិវត្តន៍នេះ អាចជំរុញឱ្យក្រុមហ៊ុនឧស្សាហកម្ម មួយចំនួនចាកចេញពីប្រទេសចិន ហើយកម្ពុជាអាចជាអ្នកទទួលផលដ៏ធំមួយ ដោយពិចារណាលើទំនាក់ទំនងទ្វេរភាគីដ៏រឹងមាំរវាងប្រទេសទាំងពីរ”។ លោកបានបញ្ជាក់ជាមួយសុទិដ្ឋិនិយមថា “សេដ្ឋកិច្ចចិននឹងស្ទុះងើបឡើងវិញ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខនេះ ហើយវានឹងមានផលល្អ ចំពោះកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាផងដែរ”៕
