អន្តរជាតិៈ ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងចិន ត្រូវបានប្រទេសទាំង២ហៅថាជា “មិត្តដែកថែប” ខណៈចិនគឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតសម្រាប់កម្ពុជា និងចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១២មក ចិនបានវ៉ាដាច់ជប៉ុន ក្លាយជាអ្នកផ្ដល់ជំនួយ និងកម្ចីអភិវឌ្ឍន៍ដ៏ធំបំផុតសម្រាប់កម្ពុជា។
ដោយសារតែទំនាក់ទំនងមិត្តដែកថែបនេះឯង នៅពេលដែលកម្ពុជា ទទួលយកញញួរជាប្រធានអាស៊ាន កាលពីចុងឆ្នាំ២០២១ វាបានធ្វើឱ្យមនុស្សមួយចំនួនគិតថា កិច្ចប្រជុំអាស៊ានដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនឹងទទួលបរាជ័យ។
ប៉ុន្តែផ្ទុយពីការគិតបែបនេះ កម្ពុជាបានធ្វើឱ្យគេភ្ញាក់ផ្អើល តាមរយៈការបង្ហាញការអនុវត្តគោល “នយោបាយបរទេស ប្រកបដោយឯករាជ្យភាព” អំឡុងកាន់តំណែងជាប្រធានអាស៊ានពេញមួយ ឆ្នាំ២០២២ មិនចំណុះឱ្យបរទេស រាប់ទាំងចិនផងដែរ។
-->
កម្ពុជាបានចាប់ផ្ដើមតំណែងជាប្រធានអាស៊ាន ជាមួយការបំពេញទស្សនកិច្ច របស់សម្ដេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទៅកាន់ប្រទេស មីយ៉ាន់ម៉ា កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០២២ ដើម្បីជួបពិភាក្សាការងារជាមួយមេដឹកនាំរបបសឹក លោក មីន អោងឡាំង។ នេះគឺជាដំណើរទស្សនកិច្ចជាលើកដំបូង ធ្វើឡើងដោយមេដឹកនាំអាស៊ាន ចាប់តាំងពីផ្ទុះរដ្ឋប្រហារ ទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ របស់លោកស្រី អោង សានស៊ូជី កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១មក។
ជាការពិតណាស់ ដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ មិនអាចជំរុញឱ្យលោក មីន អោងឡាំង អនុវត្តតាមផែនការសន្តិភាព៥ចំណុចរបស់អាស៊ាននោះទេ ហើយនេះក៏ប្រហែលជារឿង ដែលគេដឹងជាមុនផងដែរ ពីព្រោះថាវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា មានភាពស្មុគស្មាញខ្លាំង ដែលសូម្បីតែក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ក៏មិនអាចដោះស្រាយបានផង ដោយសារតែវាមានជាប់ពាក់ព័ន្ធ នឹងជម្លោះផលប្រយោជន៍ របស់ពួកមហាអំណាច។
ថ្លែងប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ ប្រមុខការទូត កម្ពុជារូបនេះបានគូសបញ្ជាក់ដូច្នេះថា “ខ្ញុំគ្រាន់តែជាបេសកជនម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំមិនមែនជា Superman ទេ ហើយខ្ញុំគិតថាបើទោះជា Superman ក៏មិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា ភ្លាមៗបាននោះដែរ”។
តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ រឿងមួយដែលគេមិនអាចប្រកែកបាន នោះគឺដំណើរទស្សនកិច្ច និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បាននាំឱ្យមានការដោះលែង អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតអង់គ្លេស អ្នកកាសែតជប៉ុន និងពលរដ្ឋអូស្ត្រាលីម្នាក់ ឈ្មោះSean Turnell ដែលបានជាប់ពន្ធនាគារអស់រយៈពេលជាង៦៥០ថ្ងៃ នៅមីយ៉ាន់ម៉ា។
សូម្បីតែនាយករដ្ឋមន្ត្រីអូស្រ្តាលី លោក Anthony Albanese ក៏បានអរគុណ និងទទួលស្គាល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង របស់កម្ពុជាផងដែរ។ នៅបន្ទាប់ពីរបបសឹកមីយ៉ាន់ម៉ា កាត់ទោសប្រហារជីវិតសកម្មជនប្រជាធិបតេយ្យកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ កម្ពុជាបានផ្លាស់ប្ដូរវិធី ដោះស្រាយបញ្ហា និងយុទ្ធសាស្ត្រការទូតរបស់ខ្លួន ដើម្បីការពារ ក៏ដូចជា រក្សាតុល្យភាពផលប្រយោជន៍ជាតិ ភាពជាមេដឹកនាំនៅក្នុងតំបន់ និងឥទ្ធិពលចិន តាមរយៈការចូលរួមជាមួយសមភាគីអាស៊ាន និងបន្តមិនអញ្ជើញរដ្ឋបាល របបសឹកចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន។
Photos from the WTO Aid for Trade Global Review 2019 photo gallery may be reproduced provided attribution is given to the WTO and the WTO is informed. Photos: © WTO/Jay Louvion
នយោបាយការទូតឯករាជ្យរបស់កម្ពុជា បានលេចចេញជារូបរាងកាន់តែច្បាស់ នៅពេលត្រូវដោះស្រាយជាមួយសង្រ្គាមឈ្លានពានរបស់រុស្ស៉ី នៅអ៊ុយក្រែន។
ជារឿងដ៏ភ្ញាក់ផ្អើល កម្ពុជាបានប្រកាន់ជំហរ មិនផ្លាស់ប្ដូរ ក្នុងការថ្កោលទោស សង្រ្គាមឈ្លានពានរបស់រុស្ស៉ី ហើយថែមទាំងបានបោះឆ្នោតគាំទ្រ លើដំណោះស្រាយមហាសន្និបាត អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីអធិបតេយ្យ និងបូរណភាពទឹកដីអ៊ុយក្រែន នៅខែមីនា និងខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ទៀតផង។
នៅពេលនោះ មនុស្សខ្លះប្រហែលជាអាចគិតថា កម្ពុជាអាចនឹងដើរតាមចិនដែលជាមិត្តដែកថែប ដោយបដិសេធថ្កោលទោសទង្វើរបស់រុស្ស៉ី ឬក៏អាចប្រកាន់ យកជំហរអព្យាក្រឹត ក៏ព្រោះតែមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយទីក្រុងមូស្គូ មិនគួរណាឡើយ កម្ពុជាប្រកាន់ជំហរចូលរួមជាមួយលោកខាងលិចសោះ។
មិនត្រឹមតែគាំទ្រខាងការទូតប៉ុណ្ណោះទេ កម្ពុជាបានផ្ដល់ជំនួយមនុស្សធម៌ដល់អ៊ុយក្រែន តាមរយៈការផ្ដល់ការបណ្ដុះបណ្ដាលបច្ចេកទេសដោះគ្រាប់មីន ដល់អ្នកជំនាញអ៊ុយក្រែន។ លើសពីនេះទៅទៀត កម្ពុជាបានជួយសម្រួលឱ្យអ៊ុយក្រែន បានចូលរួមក្នុងសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិអាស៊ាន (TAC)។
ទោះជា TAC មើលទៅគ្រាន់តែជានិមិត្តរូបក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែការចូលរួមរបស់អ៊ុយក្រែន ក្នុងសន្ធិសញ្ញានេះគឺជាសារមួយយ៉ាងរឹងមាំផ្ញើទៅកាន់ទីក្រុងមូស្គូថា អាស៊ានគោរពអធិបតេយ្យ និងបូរណភាពទឹកដីនៃ រដ្ឋជាសមាជិកUNទាំងអស់ ហើយដែលនេះជាគោលការណ៍ស្នូលរបស់TAC។
ដោយធ្វើដូច្នេះ កម្ពុជាអាចផ្ញើសារទៅកាន់សហគមន៍អន្តរជាតិ និងបណ្ដាប្រទេសដទៃ ពីការទទួលស្គាល់អធិបតេយ្យ និងបូរណភាពទឹកកម្ពុជា ជាពិសេសក្នុងករណីមានវិវាទព្រំដែន ជាមួយប្រទេសក្បែរខាង។ នៅក្នុងអាណត្តិជាប្រធានអាស៊ាន នយោបាយការទូតឯករាជ្យរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញថា “ទោះជាមិត្តក៏ដោយ ក៏ផលប្រយោជន៍ត្រូវបែងចែងគ្នាឱ្យច្បាស់” ហើយក៏មិនអាចយកទំនាក់ទំនង មកបង្គាប់ឱ្យកម្ពុជាត្រូវធ្វើបែបនេះ ឬត្រូវធ្វើបែបនោះឡើយ។
នេះជាទិសដៅវិជ្ជមានមួយ សម្រាប់គោលនយោបាយការបរទេសកម្ពុជា និងជាជោគជ័យ ដ៏មានសក្ដានុពលសម្រាប់កម្ពុជា។ បើតាមការស្ទង់មតិមួយក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ ធ្វើឡើងដោយវិទ្យាស្ថាន ISEAS-Yusof Ishak មានមូលដ្ឋានក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលត្រូវបានសម្ភាសន៍ មានច្រើនជាង៩០ភាគរយឯណោះ បានបង្ហាញការគាំទ្រ ដល់ចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចំពោះសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន។ នេះគឺជាអត្រាខ្ពស់បំផុតមួយ នៅក្នុងចំណោម ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ និងជាពិសេសខ្ពស់ជាងឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលបច្ចុប្បន្នជាប្រធានអាស៊ានជាប្រធាន G20 កាលពីឆ្នាំ២០២២ ទៅទៀត។
ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ី លោក ចូកូ វីដូដូ ថែមទាំងបានដឹកនាំយុទ្ធនាការការទូតដោយផ្ទាល់ បំពេញទស្សនកិច្ចដោយផ្ទាល់នៅរុស្ស៉ី និងអ៊ុយក្រែន ដើម្បីសាកល្បងសម្របសម្រួល រវាងទីក្រុងមូស្គូ និងទីក្រុងកៀវ ប៉ុន្តែទទួលបានអត្រាគាំទ្រត្រឹមតែ ៥១.២ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។
ចំណែកឯសិង្ហបុរី ដែលជាសមាជិកអាស៊ានតែមួយគត់ បានដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចលើរុស្ស៉ី ទទួលបានការគាំទ្រពីប្រជាជន៦៨.៣ភាគរយ ខណៈថៃដែលបោះឆ្នោតអនុបវាទ ដំណោះស្រាយថ្កោលទោសការកាត់យកទឹកដីអ៊ុយក្រែន ដោយរុស្ស៉ី ទទួលបានការគាំទ្រ ២៦.៤ភាគរយ។
ចំណាត់ការរបស់កម្ពុជា ចំពោះសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន វាមិនមែនជាការសម្រេចចិត្ត ដោយតក់ក្រហល់នោះទេ ប៉ុន្តែវាត្រូវបានធ្វើឡើងប្រកបដោយការគណនា ខាងយុទ្ធសាស្រ្តដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ក្នុងការអនុវត្ត ការទូតឯករាជ្យ និងការពារប្រយោជន៍ជាតិ ហើយនយោបាយការទូតបែបនេះ អាចនឹងត្រូវបន្សល់ទុក ទៅអ្នកដឹកនាំកម្ពុជាជំនាន់ក្រោយ។
ទោះបីជាកម្ពុជា ត្រូវការប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចពីចិន តែក៏មិនចាំបាច់អី ត្រូវធ្វើឱ្យខ្លួនឯងពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើចិន ឬត្រូវធ្វើតាមបង្គាប់របស់ចិននោះដែរ។
ក្រៅតែពីចិន កម្ពុជាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី ជាមួយប្រទេសដទៃផងដែរ ដូចជា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម សេរីឆ្នាំ២០២២ជាមួយកូរ៉េខាងត្បូង ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ (RCEP) ដែលបានចូលជាធរមាន ក៏ត្រូវបានគេរំពឹងដែរថា នឹងជួយបង្កើនការវិនិយោគបរទេសដោយផ្ទាល់ ទៅកាន់កម្ពុជា។
នៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសព្វថ្ងៃ ដើម្បីអនាគតសេដ្ឋកិច្ច និងសន្តិសុខ ប្រទេសណាក៏ដោយ ក៏មិនអាចពង្រឹងទំនាក់ទំនង ឬផ្ដេកផ្ដួលលើទំនាក់ទំនង ជាមួយមហាអំណាចតែមួយគត់ឡើយ ។ម្លោះហើយ អ្នកដឹកនាំជំនាន់ក្រោយរបស់កម្ពុជាគួរតែបន្ត “ធ្វើពិពិធកម្មនយោបាយការបរទេស” របស់ខ្លួន និងបង្ហាញថា កម្ពុជានឹងមិនយកពងមាន់របស់ខ្លួនទាំងអស់ ទៅដាក់ក្នុងកន្ត្រករបស់ចិននោះទេ៕
