ដោយៈ គង់ សូរិយា
ភ្នំពេញៈ ការលែងលះគ្នា វាជាបញ្ហាមួយរួចទៅហើយ តែការបែងចែកទ្រព្យសម្បត្តិរួម ក៏មានភាពស្មុគ្រស្មាញ និងពិបាកដោះស្រាយផងដែរ។
ក្រុមមេធាវីកម្ពុជាសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ រួមជាមួយវិភាគទានច្បាប់ ក្នុងគម្រោងស្ដីពីការបណ្ដុះបណ្ដាល និងការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ សូមលើកយកប្រធានបទស្តីពី “ការវាយតម្លៃទ្រព្យរួមសរុបដោយតុលាការ” មកធ្វើការបកស្រាយ និងចែករំលែក ជូនបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋឲ្យមានការយល់ដឹងផងដែរ។
នៅពេលមានបណ្តឹងលែងលះដាក់មកតុលាការ ហើយមានការទាមទារ បែងចែកទ្រព្យរួមរបស់ប្តីប្រពន្ធ ដោយសារភាគីប្តីប្រពន្ធមិនអាចពិភាក្សាគ្នាបែងចែក និងតម្រូវឱ្យមានការបែងចែកដោយតុលាការ ជាអាទិ៍ ទ្រព្យសម្បត្តិរួមទាំងនោះនៅពេលដាក់មកតុលាការ តុលាការត្រូវវាយតម្លៃទ្រព្យរួមទាំងនោះ ឱ្យទៅជាចំនួនទឹកប្រាក់ ដើម្បីងាយស្រួលធ្វើការគណនា។
ការវាយតម្លៃទ្រព្យរួមទៅជាចំនួនទឹកប្រាក់ មិនមែនយកទ្រព្យរួមនោះទៅលក់នោះទេ គឺជាមធ្យោបាយមួយ ដែលមានភាពជាក់លាក់ ក្នុងការធ្វើជាមូលដ្ឋានបែងចែកទ្រព្យរួមតែប៉ុណ្ណោះ។
មួយវិញទៀត មូលដ្ឋាននៅពេលវេលា សម្រាប់គណនាតម្លៃ គឺកាលបរិច្ឆេទនៃដំណើរការបណ្តឹង។ បុគ្គលដែលមានសិទ្ធិវាយតម្លៃ គឺបុគ្គល ដែលត្រូវបានតុលាការជ្រើសតាំង ប្រសិនបើគូភាគីមិនឯកភាពគ្នាអំពីតម្លៃ ឬគូភាគីមិនឯកភាពគ្នាអំពីបុគ្គល ដែលត្រូវជ្រើសតាំង។
នៅក្នុងស្ថានភាពជាក់ស្តែង នៃការបែងចែកទ្រព្យរួមក្នុងសំណុំរឿងលែងលះ ទ្រព្យសម្បត្តិរួមរបស់ប្តីប្រពន្ធ អាចមានច្រើនប្រភេទ និងប្រសិនបើធ្វើការចាត់ថា្នក់តាមច្បាប់ អាចជាចលនទ្រព្យ (រថយន្ត ម៉ូតូ គ្រឿងអលង្ការ នាឡិកា កុំព្យូទ័រ ជាអាទិ៍) អចលនទ្រព្យ (ដីធ្លី អគារ ជាអាទិ៍) សិទ្ធិលើបំណុល (ប្រាក់ក្នុងគណនីធនាគារ ឬប្រាក់ដែលអ្នកដទៃជំពាក់ ជាអាទិ៍) និងសិទ្ធិលើទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងទៀត (ភាគហ៊ុននៅក្នុងក្រុមហ៊ុន ឬមូលបត្រ ឬកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ជាអាទិ៍)។
ប្រសិនបើទ្រព្យខាងលើនេះជាទ្រព្យរួម នៅពេលលែងលះមានភាពចាំបាច់ក្នុងការបែងចែក។ ហេតុនេះដើម្បីឱ្យមានភាពច្បាស់លាស់ ត្រឹមត្រូវ និងសង្គតភាពតាមច្បាប់ តម្រូវឱ្យធ្វើការវាយតម្លៃទ្រព្យទាំងនោះ ទៅជាចំនួនទឹកប្រាក់ ដោយតុលាការ ដែលអាចមានជំនួយពីគូភាគីឬអ្នកជំនាញ សម្រាប់ជាមូលដ្ឋានក្នុងការកំណត់តម្លៃទ្រព្យរួមសរុប។
នៅពេលធ្វើការវាយតម្លៃទ្រព្យនោះ ជាចំនួនទឹកប្រាក់ហើយ តុលាការ នឹងយកមូលដ្ឋាននេះសម្រាប់ការការបែងចែក។
សម្មតិកម្មខាងក្រោមនេះ នឹងបង្ហាញអំពីរបៀបនៃការវាយតម្លៃឈរលើមូលដ្ឋានដូចជា៖
* «ក» ជាប្តី «ខ» ជាប្រពន្ធ
* «ខ» បានដាក់ពាក្យបណ្តឹងលែងលះ «ក» និងទាមទារឱ្យតុលាការបែងចែកទ្រព្យរួម។
* ទ្រព្យសម្បត្តិរួមមានដូចជាដី L នៅជាយក្រុងភ្នំពេញ ផ្ទះកំពុងរស់នៅសព្វថ្ងៃ និងប្រកបអាជីវកម្មលក់ចាប់ហួយ។
* ប្រាក់សន្សំនៅក្នុងគណនីធនាគារចំនួន 20,000 (ពីរម៉ឺន) ដុល្លារអាមេរិក។
* ម៉ូតូមួយគ្រឿងម៉ាក Honda Dream ស៊េរីឆ្នាំ 2020 រថយន្តមួយគ្រឿងម៉ាក LEXUS 330 ឆ្នាំ 2007 នាឡិកាបីគ្រឿង និងគ្រឿងអលង្ការពីរឈុត។ ដោយទ្រព្យរួមទាំងនេះភាគីមិនឯកភាពក្នុងការបែងចែក និងបានស្នើសុំមកតុលាការឱ្យធ្វើការបែងចែក។
តើតុលាការត្រូវវាយតម្លៃទ្រព្យសម្បត្តិរួមដូចម្តេច?
ដើម្បីមានភាពច្បាស់លាស់ ត្រឹមត្រូវ និងសង្គតភាពតាមច្បាប់ ទ្រព្យសម្បត្តិរួម ត្រូវធ្វើការវាយតម្លៃជាប្រាក់ ទើបមានភាពងាយស្រួលក្នុងការបែងចែក។
ផ្អែកតាមសម្មតិកម្មខាងលើ តុលាការអាចសាកសួរភាគី ឱ្យធ្វើការកំណត់អំពីតម្លៃ បើគូភាគីឯកភាពគ្នាអំពីតម្លៃ តុលាការអាចប្រើមូលដ្ឋានដែលគូភាគី ព្រមព្រៀងគ្នាអំពីតម្លៃនោះ ធ្វើជាចំនួនទឹកប្រាក់សរុបនៃទ្រព្យរួមទាំងអស់។
ផ្ទុយទៅវិញ ក្នុងករណីមានទ្រព្យរួមណាមួយ ភាគីមិនឯកភាពគ្នាលើតម្លៃនោះទេ តុលាការអាចសួរយោបល់គូភាគីថា តើគប្បីជ្រើសតាំងបុគ្គលណា ជាអ្នកវាយតម្លៃលើទ្រព្យជាក់លាក់នោះ។ ប្រសិនបើគូភាគីឯកភាពគ្នា លើអ្នកជំនាញណាម្នាក់ក្នុងការវាយតម្លៃចំពោះទ្រព្យរួមណាមួយ តុលាការអាចជ្រើសតាំងបុគ្គលនោះធ្វើជាអ្នកវាយតម្លៃ ហើយផ្អែកលើរបាយការណ៍ របស់អ្នកវាយតម្លៃដែលត្រូវបានជ្រើសដោយគូភាគី តុលាការនឹងធ្វើជាមូលដ្ឋានក្នុងការកំណត់តម្លៃជាទឹកប្រាក់នៃទ្រព្យនោះ។
ដោយឡែក ប្រសិនបើគូភាគីមិនឯកភាព ក្នុងការកំណត់តម្លៃទ្រព្យរួម និងអ្នកជំនាញនោះទេតុលាការ ជាអ្នកជ្រើសតាំងអ្នកជំនាញ សម្រាប់ជាជំនួយ ក្នុងការវាយតម្លៃទ្រព្យរួមសរុបជាទឹកប្រាក់។ ប្រសិនបើបានកំណត់អ្នកជំនាញ ដោយតុលាការក្នុងកំណត់តម្លៃទ្រព្យរួមទាំងនោះ តុលាការនឹងប្រើរបាយការណ៍នោះ ជាមូល ដ្ឋាននៃការកំណត់តម្លៃសរុបនៃទ្រព្យរួមនោះ។
សន្មត់ថា តុលាការជាអ្នកជ្រើសតាំងអ្នកជំនាញ ក្នុងការវាយតម្លៃស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៃទ្រព្យរួមខាងលើនេះ ហើយជាលទ្ធផលនៅក្នុងរបាយការណ៍វាយតម្លៃ បានកំណត់ថា៖
* ដី L នៅជាយក្រុងភ្នំពេញ មានតម្លៃ ៖ 100,000 (មួយសែន) ដុល្លារអាមេរិក។
* ផ្ទះកំពុងរស់នៅសព្វថ្ងៃ មានតម្លៃ ៖ 200,000 (ពីរសែន) ដុល្លារអាមេរិក។
* ម៉ូតូមួយគ្រឿងម៉ាក Honda Dream ស៊េរីឆ្នាំ 2020 ៖ 2,000 (ពីរពាន់) ដុល្លារអាមេរិក។
* រថយន្តមួយគ្រឿងម៉ាក LEXUS 330 ឆ្នាំ 2007 ៖ 20,000 (ពីរម៉ឺន) ដុល្លារអាមេរិក។
* នាឡិកាបីគ្រឿង មានតម្លៃ ៖ 8,000 (ប្រាំបីពាន់) ដុល្លារអាមេរិក
* គ្រឿងអលង្ការពីរឈុត មានតម្លៃ ៖ 20,000 (ពីរម៉ឺន) ដុល្លារអាមេរិក។
* ប្រាក់សន្សំនៅក្នុងគណនីធនាគារចំនួន 20,000 (ពីរម៉ឺន) ដុល្លារអាមេរិក៖ មិនចាំបាច់វាយតម្លៃនោះទេ។
ហេតុនេះ ទ្រព្យរួម មានតម្លៃសរុបចំនួន 370,000 (បីសែនប្រាំពីរម៉ឺន) ដុល្លារអាមេរិក ។
ផ្អែកលើមូលដ្ឋាននៃការវាយតម្លៃខាងលើនេះ ក្នុងករណីតុលាការកំណត់ចំណែកនៃទ្រព្យរួមម្នាក់ៗ ចំនួន១ភាគ២ នាំឱ្យប្រពន្ធ នឹងទទួលបានទ្រព្យរួមដែលមានតម្លៃ185,000 (មួយសែនប្រាំបីម៉ឺនប្រាំពាន់) ដុល្លារអាមេរិក និងប្តីទទួលបានទ្រព្យរួមដែលមានតម្លៃ 185,000 (មួយសែនប្រាំបីម៉ឺនប្រាំពាន់) ដុល្លារអាមេរិក៕
