ដោយៈ គង់ សូរិយា
ភ្នំពេញៈ ឯកសិទ្ធិ ជាសិទ្ធិមួយ ដែលទទួលបាននូវការសងពីទ្រព្យដែលជាកម្មវត្ថុនៃឯកសិទ្ធិ ដោយមានអាទិភាពជាងម្ចាស់បំណុលផ្សេងទៀត។
យោងតាមឯកសារច្បាប់បានបង្ហាញថា ឯកសិទ្ធិត្រូវបានបែងចែកជាពីរប្រភេទធំៗគឺ ទី១ ឯកសិទ្ធិទូទៅ និងឯកសិទ្ធិពិសេស ដោយនៅក្នុងឯកសិទ្ធិនីមួយៗ សុទ្ធតែមានលក្ខណៈពិសេសៗទៅតាមផ្នែក ដែលបានកំណត់នៅក្នុងច្បាប់ ។ទី២ ឯកសិទ្ធិពិសេស យើងឃើញមានបញ្ញត្តិមួយ ដែលចែងអំពី ឯកសិទ្ធិលើចលនវត្ថុ ដែលសំដៅលើសិទ្ធិ លើបំណុលពាក់ព័ន្ធនឹងចលនវត្ថុជាក់លាក់ ហើយត្រូវបានការពារដោយឯកសិទ្ធិ។
តើឯកសិទ្ធិលើចលនវត្ថុ ត្រូវបានកើតឡើងដោយសារមូលហេតុអ្វីខ្លះ?
យោងតាមស្មារតីនៃមាត្រា ៧៨៨ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបញ្ញត្តិថា៖ ឯកសិទិ្ធលើចលនវត្ថុ ជាប្រភេទឯកសិទ្ធិពិសេស ដែលបានកើតឡើងដោយសារមូលហេតុណាមួយ ដូចជា ទី១ ការជួលអចលនវត្ថុ ទី២ ការដឹកជញ្ជូនទំនិញ ឬអ្នកដំណើរ ទី៣ ការរក្សាទុកចលនវត្ថុ ទី៤ ការលក់ចលនវត្ថុ ទី៥ ការផ្ដល់គ្រាប់ពូជ កូនរុក្ខជាតិ ឬជី និង ពូជ កូនសត្វ ឬចំណីសត្វ ។
អត្ថបទនេះ សូមលើកយកតែមួយចំណុចតែប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីមកធ្វើការបកស្រាយគឺ ឯកសិទ្ធិលើចលនវត្ថុ ដែលកើតចេញពីការជួលអចលនវត្ថុ នៅក្នុងប្រភេទនៃកិច្ចសន្យាជួល ។ មុននឹងបកស្រាយ យើងគួរយល់ពីពាក្យភតិបតី និងភតិកៈ ពីព្រោះជារឿយៗពាក្យទាំងពីរនេះងាយនឹងមានការភាន់ច្រឡំ ។
ភតិបតី សំដៅដល់ភាគីម្ខាងនៃកិច្ចសន្យាជួល ដែលសន្យាថា ឱ្យភតិកៈប្រើប្រាស់ និងអាស្រ័យផលពីវត្ថុណាមួយ ដោយយកថ្លៃឈ្នួល ។ ភតិកៈ សំដៅដល់ភាគីម្ខាងនៃកិច្ចសន្យាជួល ដែលសន្យាថា នឹងបង់ថ្លៃឈ្នួល ដើម្បីជាថ្នូរនឹងការទទួលបាននូវសិទ្ធិប្រើប្រាស់ និងអាស្រ័យផលពីវត្ថុណាមួយរបស់ភតិបតី ។ឯកសិទ្ធិចំពោះការជួលអចលនវត្ថុ មានអត្ថិភាពលើចលនវត្ថុរបស់ភតិកៈ ចំពោះថ្លៃឈ្នួលអចលនវត្ថុ និងកាតព្វកិច្ចផ្សេងទៀតរបស់ភតិកៈ ដែលកើតឡើងដោយទំនាក់ទំនង នៃការជួលអចលនវត្ថុនោះ ។
ឧទាហរណ៍ លោក “ក” បានជួលដីមួយកន្លែងឱ្យ លោកស្រី “ខ” ដើម្បីធ្វើការសង់អគារប្រកបអាជីវកម្ម ក្នុងតម្លៃ៥,០០០ (ប្រាំពាន់ដុល្លារអាមេរិក) ក្នុងមួយខែ និងពិន័យ៥០ (ហាសិបដុល្លារអាមេរិក) សម្រាប់ការបង់ប្រាក់ថ្លៃឈ្នួល យឺតយ៉ាវក្នុងរយៈពេលមួយខែ ។ ក្រោយពីបានអនុវត្តកិច្ចសន្យា លោកស្រី “ខ” បានខកខានអនុវត្តកាតព្វកិច្ច បង់ថ្លៃឈ្នួលរយៈពេល៣ (បី) ខែ ជាប់គ្នា ។
នៅក្នុងដីជួលនោះ លោកស្រី “ខ” មានរថយន្តម៉ាក Kia Morning ចំនួន១ (មួយ) គ្រឿង ដែលមានតម្លៃ ១៩,០០០ (មួយម៉ឺនប្រាំបួនពាន់ដុល្លារអាមេរិក) ។ ក្នុងករណីនេះ លោក “ក” មានសិទ្ធិឯកសិទ្ធិលើចលនវត្ថុរបស់លោកស្រី “ខ” ដូចនេះលោក “ក” អាចដាក់ពាក្យស្នើសុំទៅតុលាការ ដើម្បីធ្វើការលក់ដោយបង្ខំ ចំពោះរថយន្តម៉ាក Kia Morning ដែលជាចលនវត្ថុរបស់លោកស្រី “ខ” ដើម្បីធ្វើការកាត់កងជាមួយប្រាក់ដែលលោកស្រី “ខ”បានជំពាក់ រួមទាំងប្រាក់ពិន័យយឺតយ៉ាវ ។
ឧទាហរណ៍ខាងលើនេះ បានបង្ហាញអំពីទំហំនៃវត្ថុ ដែលជាកម្មវត្ថុ នៃឯកសិទ្ធិរបស់ភតិបតីនៃដី គឺភតិបតីមានអត្ថិភាព ទៅលើចលនវត្ថុ ដែលបានបំពាក់លើដីជួល ឬនៅនឹងអគារសម្រាប់ប្រើដីជួលនោះ ចលនវត្ថុដែលបានផ្ដល់ប្រយោជន៍ សម្រាប់ប្រើដីនោះ និងផលនៃដីនោះ ដែលស្ថិតនៅក្រោមការកាន់កាប់របស់ភតិកៈ ។
ប៉ុន្ដែ ករណីដែលភតិបតី ធ្វើការជួលតែអគារនោះ ឯកសិទ្ធិរបស់ភតិបតីនៃអគារ មានអត្ថិភាពលើចលនវត្ថុ ដែលភតិកៈបានបំពាក់នៅនឹងអគារតែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងករណីដែលសិទ្ធិជួល ត្រូវបានធ្វើអនុប្បទាន (ការផ្ទេរសិទ្ធិជួល) ឬ ជួលបន្ដ ឯកសិទ្ធិរបស់ភតិបតី មានអានុភាព លើចលនវត្ថុរបស់អនុប្បទានិក (អ្នកទទួលសិទ្ធិជួលពីការផ្ទេរ) ឬ ភតិកៈបន្ត (អ្នកជួលបន្ដពីភតិកៈចម្បង) ។
ក្នុងករណីដែលភតិបតី បានទទួលប្រាក់កក់ដើម្បីធានា ជាបឋម ត្រូវកាត់កាតព្វកិច្ចនៃថ្លៃឈ្នួល ជាអាទិ៍ ដោយយកប្រាក់កក់នោះជាមុនសិន ហើយចំពោះភាគដែលនៅខ្វះ ទើបត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយឯកសិទ្ធិ ។
សរុបជារួមមក ឯកសិទ្ធិលើចលនវត្ថុ ជាសិទ្ធិប្រាតិភោគមួយប្រភេទ ដែលមិនកើតចេញពីការយល់ព្រម ឬកើតចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយកូនបំណុលនោះទេ ឯកសិទ្ធិជាសិទ្ធិប្រាតិភោគមួយប្រភេទ ដែលក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានទទួលស្គាល់ ដើម្បីធ្វើការការពារសិទ្ធិនិងប្រយោជន៍ ស្របច្បាប់របស់បុគ្គលឯកជន ។
កូនបំណុល ត្រូវមានកាតព្វកិច្ចទទួលខុសត្រូវ ចំពោះម្ចាស់បំណុល ក្នុងករណីដែលកូនបំណុលមិនបានគោរព និងអនុវត្តកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនចំពោះម្ចាស់បំណុល ដែលកើតចេញពីការជួលអចលនវត្ថុ ពេលនោះម្ចាស់បំណុល នឹងមានសិទ្ធិឯកសិទ្ធិលើចលនវត្ថុរបស់កូនបំណុលនៅលើដី ឬអគារដែលបានជួល ហើយម្ចាស់បំណុលមានសិទ្ធិដាក់ពាក្យស្នើសុំទៅតុលាការ ដើម្បីធ្វើការលក់ដោយបង្ខំលើចលនវត្ថុទាំងនោះ ដើម្បីយកមកធ្វើការកាត់កង ជាសិទ្ធិលើបំណុលរបស់ខ្លួន៕
